Pisałem ostatnio o wywiadzie środowiskowym kuratora w sprawie o rozwód. Nie należy jednak mylić tej czynności i osoby z kuratorem procesowym, który jest ustanawiany dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. W dzisiejszym wpisie poruszę temat właśnie tego drugiego kuratora i okoliczności związanych z ustanowieniem go przez Sąd.
Przypomnę tylko krótko, że ostatnio pisałem o wywiadzie kuratora, czyli pracownika działającego na rzecz Sądu i przygotowującego opinie na temat sytuacji wychowawczej i warunków mieszkaniowych małoletnich dzieci rozwodzących się małżonków. Głównym zadaniem takiego kuratora jest odwiedzenie miejsca zamieszkania dzieci oraz rozmowa z dziećmi i każdym z rodziców. Wizyta domowa tego kuratora zakończona jest sporządzeniem przez niego opinii, która trafia do Sądu w sprawie o rozwód. Na tym zadania takiego kuratora się kończą.
W sprawach rozwodowych możemy natomiast spotkać się z jeszcze innym kuratorem. Choć nazwa funkcji jest podobna, to jednak mamy do czynienia z zupełnie inną osobą i innymi zadaniami. Mowa bowiem o kuratorze dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. Wspominałem już kiedyś na blogu o tej instytucji przy okazji tematu – co zrobić, gdy nie znasz adresu pozwanego. Dzisiaj będzie o tym zagadnieniu nieco więcej.
Kiedy Sąd ustanowi kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu?
Nie może być tak, że brak wiedzy o aktualnym adresie danej osoby spowoduje, że już nigdy nie będzie można się z nią rozwieść. Podobnie, brak adresu pozwanego nie może całkowicie paraliżować też innych postępowań cywilnych. Dlatego właśnie stworzona została instytucja kuratora procesowego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.
Aby Sąd ustanowił takiego kuratora dla strony przeciwnej należy złożyć stosowny wniosek. W tym wniosku trzeba koniecznie uprawdopodobnić, że miejsce pobytu strony nie jest znane. Co istotne, nie wystarczy tutaj zwykłe oświadczenie, że wnioskodawca od dawna nie ma kontaktu z tą osobą i nie wie, gdzie ona może przebywać. Należy wykazać, że wnioskodawca podjął konkretne czynności, w celu ustalenia adresu drugiej strony.
Jakie to mogą być czynności? Przede wszystkim należałoby wystąpić do Centrum Personalizacji Dokumentów MSWiA o podanie aktualnego adresu zameldowania pozwanego. Jeśli pozwany jest nadal zameldowany na terenie naszego kraju, to w tym rejestrze powinny znajdować się jego dane adresowe. Jeśli pozwany prowadził działalność gospodarczą, można spróbować ustalić jego adres w oparciu o dane z KRS. Jeśli natomiast pozwany wchodził w konflikt z prawem, warto wystąpić o jego zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego, bo być może aktualnie przebywa on w jakimś zakładzie karnym.
Nawet jeśli powyższe działania nie przyniosą żadnego rezultatu w postaci ustalenia aktualnego adresu, to przedkładając te dokumenty Sądowi wywiążemy się z obowiązku uprawdopodobnienia, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane. A to już umożliwia Sądowi ustanowienie kuratora i dalsze prowadzenie procesu z jego udziałem.
Kurator procesowy a rozwód z winą
Kto może być wyznaczony na kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu? Jeśli Sąd ma jakieś dane dotyczące najbliższej rodziny pozwanego, to najlepiej byłoby, gdyby kuratorem była osoba z najbliższego otoczenia pozwanego. W praktyce jednak, często brak jest jakichkolwiek informacji na temat takich osób. Wówczas kuratorami zostają pracownicy sądów, aplikanci bądź adwokaci czy radcowie prawni.
O ustanowieniu kuratora procesowego Sąd ogłasza publicznie w budynku sądowym i lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Kurator powinien podejmować czynności jedynie na korzyść strony, którą zastępuje. Kurator ma bowiem reprezentować interes tej osoby, a powinien także podjąć kroki, celem ustalenia aktualnego adresu strony – o ile w ogóle jest to możliwe.
W Sądzie kurator może podejmować wyłącznie czynności mające charakter procesowy (np. składanie pism procesowych czy wniosków dowodowych). Nie może on natomiast składać oświadczeń mających materialno-prawny charakter (np. zawierać ugody, zrzekać się roszczenia).
Powyższa uwaga ma istotne przełożenie na sprawy rozwodowe. Przy udziale kuratora wykluczony jest bowiem rozwód bez orzekania o winie. Jak wiadomo, rozwód bez orzekania o winie może mieć miejsce wyłącznie wtedy, gdy zgodnie zawnioskują o niego obie strony. W tym przypadku jest to niemożliwie, bo jedna ze stron jest nieobecna, a kurator nie może w jej imieniu złożyć takiego wniosku, ponieważ przekroczyłby swoje uprawnienia.
Konsekwencją tego jest fakt, że rozwody z udziałem kuratora procesowego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu kończą się orzekaniem przez Sąd o winie za rozkład pożycia małżeńskiego.