Czy dziadkowie mogą być zobowiązani przez Sąd do płacenia alimentów na rzecz swoich wnuków? Kiedy wnuki mogą pozwać swoich dziadków o alimenty?
W tym wpisie poznacie odpowiedzi na powyższe pytania.
Polskie prawo przewiduje, że babcia i dziadek mogą zostać zobowiązani przez Sąd do płacenia alimentów na rzecz swoich wnuków. Zacząć trzeba jednak od tego, że obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych bliższego stopnia przed krewnymi dalszego stopnia. A więc w pierwszej kolejności alimenty powinni zapłacić rodzice, a dopiero później dziadkowie.
Jeśli osoba zobowiązana do alimentacji w pierwszej kolejności (rodzic) jest w stanie zaspokoić wszystkie uzasadnione potrzeby dziecka, to wówczas obowiązek alimentacyjnego krewnego dalszego stopnia (dziadka) wygasa. Jeżeli podstawowe potrzeby dziecka nie zostaną jednak zaspokojone przez rodziców, to wówczas co do zasady ma ono prawo wystąpić o świadczenie alimentacyjne do swoich dziadków.
Alimenty na wnuków od dziadków – kiedy?
Należy zaznaczyć, że nie zawsze jednak wnuk może wystąpić do Sądu z pozwem o zasądzenie alimentów od dziadków. Kodeks rodzinny i opiekuńczy szczegółowo wymienia sytuacje, w których jest to możliwe:
I. gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności (np. oboje rodziców nie żyją); na marginesie zaznaczę, że kiedy żyje tylko jeden z rodziców, to w pierwszej kolejności on jest zobowiązany do alimentacji dziecka w całości;
II. gdy osoba zobowiązana (rodzic) nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi (np. gdy jest przewlekle chora);
III. gdy uzyskanie od osoby zobowiązanej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami (np. rodzice zwlekają z zapłatą alimentów lub nie płacą ich wcale); na marginesie zaznaczę, że w takiej sytuacji dziadkom przysługuje roszczenie regresowe o zwrot płaconych kwot, czego dziadkowie mogą dochodzić od rodziców w odrębnym postępowaniu.
Ponadto, aby wnuki mogły uzyskać alimenty od swoich dziadków, powinny wykazać, że znajdują się w stanie niedostatku, o którym pisałem kiedyś osobny artykuł. Wynika to z tego, że ogólna zasada jest taka, że alimenty mają zapewnić podstawowe środki utrzymania i wychowania dziecka. Inaczej sytuacja wygląda tylko w przypadku relacji rodzic – dziecko, gdzie stan niedostatku dziecka nie jest wymagany do zasądzenia alimentów.
Należy również zwrócić uwagę, że jeśli dorosłe wnuki mają już swoje dzieci, to na tych właśnie dzieciach (o ile będą miały możliwości finansowe) będzie spoczywał obowiązek utrzymywania swoich rodziców. Prawo przewiduje bowiem, że względem osoby uprawnionej zobowiązani do alimentacji są w pierwszej kolejności zstępni (dzieci), a dopiero w dalszej kolejności wstępni (rodzice, dziadkowie). Z oczywistych względów powyższa sytuacja może znaleźć zastosowanie tylko w wielopokoleniowej rodzinie.
Wysokość alimentów zależy jak zwykle od uzasadnionych potrzeb uprawnionego i możliwości finansowych zobowiązanego. W tym przypadku badamy więc potrzeby wnuków i możliwości dziadków (na co przeważnie wpływ ma np. wysokość emerytury lub renty, ale też i stan zdrowia).
Czy dziadkowie mogą uchylić się od płacenia alimentów?
Zawsze należy pamiętać jednak także o tym, że w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym jest także generalny przepis, który zezwala zobowiązanemu do alimentów (np. dziadkowi) na uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego, jeśli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ten przepis Sąd może zastosować zwłaszcza w przypadku dalszych krewnych uprawnionego, mając na uwadze ich sytuację majątkową i zdrowotną.
Na zakończenie pewna praktyczna uwaga. Pozywanie dziadków o alimenty ma w sobie często ukryty cel, którym jest zmobilizowanie do zapłaty zobowiązanego i niepłacącego rodzica. Jeśli bowiem przykładowo ojciec dziecka dowie się, że wskutek tego, że on nie płaci alimentów na dziecko na czas – jego rodzice muszą płacić alimenty ze swojej niewielkiej emerytury bądź renty, to zwykle pieniądze u takiego ojca szybko się znajdują. Przeważnie dąży on wówczas do uchylenia obowiązku alimentacyjnego dziadków (swoich rodziców) i sam zaczyna płacić alimenty. Oczywiście w praktyce to nie zawsze działa, ale często warto spróbować.