Ostatnio w swojej praktyce zawodowej trafiłem na przypadek, w którym pani chciałaby się rozwieść z mężem, który odbywa aktualnie karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym. Czy ten fakt ma jakiś wpływ na postępowanie rozwodowe? Jak będzie wyglądała taka sprawa rozwodowa? Czy pozbawienie wolności wpłynie na kwestię winy za rozkład pożycia małżonków?
Jeśli chodzi o kwestie typowo proceduralne, wpływ faktu pozbawienia wolności jednego z małżonków będzie tak naprawdę niewielki. Sądem właściwym do rozpoznania sprawy o rozwód będzie sąd ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków i ta główna zasada się nie zmienia. Przygotowując pozew trzeba natomiast podać aktualny adres pobytu małżonka, czyli w takim przypadku – adres zakładu karnego, w którym małżonek przebywa.
Rozwód a pobyt w zakładzie karnym
Pozew o rozwód zostanie doręczony osadzonemu przez administrację więzienną. Oczywiście pozwany ma prawo się do niego ustosunkować, składając odpowiedź na pozew, która zostanie przekazana Sądowi przez zakład karny. Pozwany zachowuje więc wszelkie prawa procesowe, w tym także prawo do osobistego udziału w takim postępowaniu. W trakcie odbywania kary, na rozprawy będzie on transportowany przez policyjny konwój.
Być może fakt pozbawienia wolności przez jednego z małżonków skomplikuje nieco organizacyjnie pracę Sądu w sprawie rozwodowej, ale z całą pewnością nie stanowi on przeszkody dla prowadzenia takiego postępowania. Jeżeli małżonek nie chce trwać w związku z osobą osadzoną w zakładzie karnym, to jak najbardziej ma prawo do złożenia w tym czasie pozwu o rozwód.
Podobnie zresztą należy rozpatrywać odwrotną sytuację, kiedy to osadzony w zakładzie karnym dojdzie do wniosku, że chciałby rozwieść się ze swoim małżonkiem. Osoba pozbawiona wolności może również złożyć pozew o rozwód w zakładzie karnym, który zostanie następnie przekazany do Sądu.
Postępowanie rozwodowe toczy się wówczas na takich zasadach jak już opisałem. Pozbawiony wolności ma więc prawo brać osobisty udział w postępowaniu sądowym, jak również powinien otrzymywać do zakładu karnego wszystkie pisma procesowe w sprawie (których doręczenie przewiduje się stronom).
Rozwód a pozbawienie wolności małżonka
To tyle o samej procedurze, a teraz pytanie – czy fakt pozbawienia wolności jednego z małżonków wpływa jakoś na merytoryczne rozstrzygnięcie Sądu w sprawie rozwodowej np. odnośnie kwestii winy za rozkład pożycia? Oczywiście, zacznę od zastrzeżenia, że generalna ocena problemu może zawsze różnic się od tej w konkretnej indywidualnej sprawie.
Niemniej jednak, powiedzmy sobie szczerze – mało który Sąd uwierzy w to, że osoba pozbawiona wolności znajduje się tam przez zupełny przypadek. A już sama okoliczność osadzenia w zakładzie karnym jednego z małżonków z całą pewnością wpływa destrukcyjnie na pożycie małżonków. Naturalne jest to, że w takiej sytuacji małżonkowie zaczynają się od siebie oddalać, chociażby ze względu na znacznie ograniczony kontakt. Ustaje więź fizyczna, gospodarcza, a często także uczuciowa. Przyczyn takiego obrotu sprawy należy się zwykle dopatrywać w zachowaniu osoby, która popełniła czyn zabroniony i trafiła do zakładu karnego.
Patrząc więc w ten sposób, nie ulega wątpliwości, że odbywanie kary pozbawienia wolności przez jednego z małżonków może spowodować uznanie przez Sąd rozwodowy winy takiego małżonka za rozkład pożycia. Sytuacja może być jeszcze bardziej oczywista, gdy ta kara związana jest także z życiem rodzinnym np. popełnieniem przestępstwa na szkodę współmałżonka bądź najbliższych mu osób. Wyrok Sądu karnego i osadzenie w zakładzie karnym małżonka to okoliczności, które miałyby kluczowe znaczenie w takim postępowaniu rozwodowym.
Jak jednak już wcześniej zaznaczyłem, przestrzegam przed przesądzaniem o treści wyroku, przed jego zapadnięciem w każdej indywidualnej sprawie. Może się przykładowo okazać, że w danych okolicznościach zawinienia drugiego z małżonków można dopatrywać się już wcześniej (np. zdrada małżeńska), a kłopoty z prawem małżonka nie miały wpływu na wspólne pożycie. Może się też okazać, że przestępstwo popełnione zostało nieumyślnie, a wcześniej małżonek był wzorowym mężem i ojcem (bądź żoną i matką).
Dlatego właśnie generalne osądy nie zawsze znajdują zastosowanie w każdej pojedynczej sprawie. Można zauważyć pewną tendencję w przypadku niektórych zagadnień jak np. wpływ pozbawienia wolności jednego z małżonków na wynik postępowania rozwodowego, ale nie oznacza to jeszcze, że zawsze w takim przypadku możesz spodziewać się pewnego rozstrzygnięcia Sądu.