Z jednego z moich poprzednich wpisów wiesz już zapewne, że Sąd może ustanowić przymusowy ustrój rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami. Sąd, w przeciwieństwie do notariusza, może tego dokonać także z datą wsteczną. Co to właściwie oznacza, kiedy jest to możliwe i jakie są konsekwencje takiego ustalenia? Tego dowiesz się z dzisiejszego wpisu.
Co to jest rozdzielność majątkowa?
Na wstępie przypomnę, że z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Wszystko co zostaje nabyte w trakcie trwania małżeństwa (np. wynagrodzenie za pracę bądź trwałe składniki majątku) wchodzi w skład majątku wspólnego. Istnieją oczywiście wyjątki od tej reguły, ale nie chciałbym stracić głównego wątku tego wpisu, dlatego w tym zakresie odsyłam do podlinkowanego powyżej artykułu na ten temat.
Można powiedzieć, że ustanowienie rozdzielności majątkowej powoduje, że każdy z małżonków ma swój własny budżet. Małżonkowie nie muszą wówczas dzielić się wynagrodzeniem za pracę czy nawet informować się wzajemnie o swoich dochodach bądź zobowiązaniach. Najprościej mówiąc, po ustanowieniu rozdzielności majątkowej – każdy z małżonków działa już na swój własny rachunek.
Rozdzielność majątkową można ustanowić w drodze umowy przed notariuszem, ale tylko wtedy, jeśli między stronami jest co do tego pełna zgoda. Jeśli tej zgody nie ma, to wówczas pozostaje jedynie droga sądowa. Każdy z małżonków może złożyć pozew o ustanowienie przymusowej rozdzielności majątkowej przez Sąd. Aby Sąd przychylił się do tego żądania muszą jednak istnieć „ważne powody”. Pozew składa się zawsze do sądu rejonowego.
Data ustanowienia rozdzielności majątkowej
Jeśli Sąd uzna takie powództwo za zasadne, to datą ustanowienia rozdzielności majątkowej jest najczęściej data wniesienia powództwa o rozdzielność majątkową. W wyjątkowych wypadkach Sąd może jednak ustanowić rozdzielność majątkową z datą wsteczną, tzn. jeszcze przed datą wniesienia powództwa. Warto pamiętać o tym, że takiego uprawnienia nie ma notariusz, który może wprowadzić między małżonkami ustrój rozdzielności majątkowej wyłącznie „na przyszłość”.
Zaznaczam, że data ustalenia rozdzielności ma bardzo istotne znaczenie przy postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków. To właśnie na tę datę badany będzie stan i skład majątku małżonków.
Przykładowo więc jeśli chodzi o stan kont bankowych, to Sąd wystąpi najprawdopodobniej do banków o saldo aktualne na dzień ustalenia rozdzielności majątkowej. Ta data może mieć też kluczowe znaczenie w przypadku nabywania i zbywania przez małżonków rożnych dóbr. Od daty powstania rozdzielności majątkowej będzie zależało, w jakim zakresie małżonkowie powinni rozliczyć się za czynności dokonane po ustaniu wspólności majątkowej. Nieprzypadkowo więc w takich procesach strony twardo obstają przy swoich stanowiskach.
Kiedy możliwe ustanowienie przymusowej rozdzielności majątkowej przez Sąd?
Teraz pojawia się jedno z zasadniczych pytań z punktu widzenia tego wpisu – jakie powody możemy zatem uznać za na tyle ważne, aby umożliwiły wydanie przez Sąd orzeczenia o ustanowieniu przymusowej rozdzielności majątkowej?
Jednym z takich powodów jest życie w rozłączeniu (tzw. separacja faktyczna). Jeśli małżonkowie nie mają ze sobą żadnego kontaktu, mieszkają osobno, to trudno przyjmować, że w dalszym ciągu prowadzą wspólne gospodarstwo i zarządzają jednym budżetem. Potwierdza to orzecznictwo sądów, w tym także wyrok Sądu Najwyższego:
„przesłanką zastosowania art. 52 § 1 KRO może być trwałe zerwanie wszelkich stosunków majątkowych oraz brak możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych, będące konsekwencją uprzedniego ustania więzi rodzinnoprawnych między małżonkami i co za tym idzie – powstania trwałego stanu separacji faktycznej” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.1.2005 r., III CK 112/04)
Innym przykładem „ważnego powodu” ustanowienia rozdzielności majątkowej może być zachowanie jednego z małżonków, które godzi w dobro rodziny. Dla przykładu można tu podać chociażby zaciąganie bez konsultacji zobowiązań, kredytów, pożyczek, które zagrażają interesowi rodziny.
Rozdzielność może powstać też z powodu dysfunkcji po stronie jednego małżonka takich jak: uzależnienie od alkoholu czy innych używek bądź hazardu, stan choroby psychicznej, a także nawet szczególną lekkomyślność w trwonieniu majątku wspólnego.
Na sam koniec pozostaje mi do wyjaśnienia jeszcze kwestia „wyjątkowych okoliczności”, w których może dojść do ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną (przed wniesieniem pozwu). Nie bez znaczenia pozostaje w tym przypadku interes rodziny, w tym także małoletnich dzieci. Sąd powinien mieć również na uwadze skutki, jakie pociągnie za sobą uwzględnienie takiego żądania. Ustanowienie rozdzielności nie może być też próbą ucieczki małżonków przed długiem u osoby trzeciej (wierzyciela). Wszystkie te okoliczności Sąd powinien mieć na uwadze, rozstrzygając o zasadności ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną.
W kolejnym wpisie będę kontynuował tę tematykę i zastanowię się nad relacją sprawy o rozwód w stosunku do ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami.