Od kilku lub kilkunastu lat żyjecie w rozłączeniu. Każde z was poszło inną drogą, prowadzi swoje własne życie. Być może każde z was ma nawet nową nieformalną rodzinę. Ale nigdy nie myśleliście o rozwodzie. Zawsze brakowało czasu, żeby uregulować te formalności. Najważniejsze wydawało się przecież, że oboje akceptujecie rozstanie…
Jakie mogą być konsekwencje pozostawania małżonków w separacji faktycznej bez rozwodu? Może ich być całkiem sporo, ale dzisiaj napiszę o jednej – o kwestii dziedziczenia.
Co się stanie, gdy jeden z małżonków umrze? Kto będzie po nim dziedziczył?
Kto dziedziczy przy rozwodzie?
W pierwszej kolejności po zmarłym dziedziczy zawsze małżonek wraz z dziećmi. Separacja faktyczna nie ma tutaj żadnego znaczenia. Tylko rozwód lub formalna separacja pozbawiają drugiego małżonka prawa do dziedziczenia. Prawo spadkowe traktuje małżonków, którzy żyli w separacji faktycznej, tak samo jak małżonków, którzy przez całe życie byli razem. Oznacza, to że twój formalny małżonek odziedziczy twój majątek – w tym także majątek osobisty, który udało Ci się zgromadzić już dawno po rzeczywistym rozstaniu.
Sytuacja nie zmieni się nawet gdybyście wcześniej ustanowili rozdzielność majątkową. Nie ma ona wpływu na sprawy spadkowe. Twój nowy nieformalny partner w razie dziedziczenia ustawowego nie otrzyma nic.
Oczywiście pod tym ostatnim względem sytuację zmienić może nieco testament, w którym wyrazisz swoją ostatnią wolę. Ale i on prawdopodobnie nie pozbawi twojego małżonka prawa do zachowku, czyli znacznej części twojego majątku. W grę mogłaby wejść jeszcze kwestia wydziedziczenia małżonka (pozbawienie prawa do zachowku w testamencie), ale to już podlega kontroli Sądu pod kątem spełnienia ustawowych przesłanek.
Warto spojrzeć też na sytuację z drugiej strony. Nie wiemy przecież jaka będzie przyszłość i być może to twój małżonek umrze jako pierwszy. Wtedy to Ty odziedziczysz po nim spadek. Ale spadek to często aktywa i pasywa (długi). Może się okazać, że twój małżonek od kilku lat zaciągał zobowiązania, których nie spłacał. Te zobowiązania mogą przejść na jego spadkobierców. A skoro nadal jesteś formalnym małżonkiem to będziesz spadkobiercą ustawowym.
W aktualnym stanie prawnym sytuacja takich małżonków wygląda i tak dużo lepiej niż jeszcze kilkanaście miesięcy temu. Obecnie jeśli spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia przed Sądem ani notariuszem, to uznaje się, że przyjął spadek po zmarłym z dobrodziejstwem inwentarza (a zatem dziedziczy długi jedynie do wysokości składu czynnego spadku). Przed nowelizacją przepisów brak oświadczenia oznaczał pełne przyjęcie spadku, w tym także długów – bez żadnych ograniczeń.
Jak wspomniałem negatywnych konsekwencji pozostawania w formalnym związku małżeńskim może być znacznie więcej. Żyjąc w rozłączeniu nie masz żadnego wpływu na to co robi twój małżonek. A w świetle prawa cały czas tworzycie jedną rodzinę… Warto więc zastanowić się nad potrzebą uporządkowania swojego życia także pod kątem formalnym.