Być może kiedyś słyszałeś o czymś takim jak „rygor natychmiastowej wykonalności” i zastanawiałeś się co to właściwie oznacza. To określenie ma szczególne znaczenie w sprawach alimentacyjnych, co dokładnie wyjaśnię w tym wpisie. Dowiesz się też dlaczego rygor natychmiastowej wykonalności ma tak istotne znaczenie dla strony, która uzyskała korzystne rozstrzygnięcie Sądu.
Zacznijmy jednak od początku. Jedną z naczelnych zasada proceduralnych jest zasada dwuinstancyjności. Oznacza to, że każda strona ma prawo zażądać kontroli orzeczenia Sądu I instancji. Dopóki nie wypowiedział się Sąd II instancji lub nie upłynął termin na złożenie środka zaskarżenia, orzeczenie Sądu I instancji nie jest prawomocne. Co do zasady jest ono również niewykonalne (tzn. że nie można go egzekwować), ale istnieją jednak pewne wyjątki.
I właśnie rygor natychmiastowej wykonalności jest wspomnianym wyjątkiem. Sąd I instancji wydając orzeczenie w sprawie ma prawo – jeśli zostaną spełnione określone przesłanki – nadać wymienionym punktom tego orzeczenia rygor natychmiastowej wykonalności. Jaki będzie skutek takiego działania Sądu?
Co daje rygor natychmiastowej wykonalności?
Osoba, której przysługuje określona należność na podstawie orzeczenia Sądu I instancji, będzie mogła złożyć wniosek o nadanie klauzuli wykonalności temu orzeczeniu. Mając natomiast orzeczenie Sądu zaopatrzone w rygor natychmiastowej wykonalności oraz klauzulę wykonalności można już prowadzić egzekucję, chociażby orzeczenie Sądu nie było jeszcze prawomocne. Ewentualne zaskarżenie przez stronę przeciwną tego orzeczenia nie zmienia faktu, że komornik będzie mógł egzekwować należność. Nie musi on czekać na orzeczenie Sądu II instancji.
W praktyce rygor natychmiastowej wykonalności ma więc bardzo istotne znaczenie. Pozwala on na egzekucję nieprawomocnych orzeczeń i znacznie przyspiesza zaspokojenie roszczenia. Wspomniałem na początku, że instytucja rygoru natychmiastowej wykonalności jest szczególnie ważna w przypadku alimentów. Dlaczego?
Ponieważ Sąd zasądzając alimenty ma obowiązek z urzędu nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności – co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące. W przypadku alimentów Sąd robi to więc niezależnie od wniosku strony i okoliczności sprawy. To jeden z nielicznych przypadków, kiedy Sąd nie ma swobody decydowania i musi taki rygor nadać z urzędu.
Zabezpieczenie alimentów w trakcie procesu
W praktyce w sprawach o alimenty egzekucja jest możliwa na jeszcze wcześniejszym etapie sprawy. Jeśli pozew zawierał zasadny wniosek o zabezpieczenie roszczenia, to Sąd w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia nadaje od razu klauzulę wykonalności, co umożliwia bardzo szybką egzekucję. W zależności od liczby spraw, jakimi zajmuje się konkretny Sąd, takie orzeczenie można uzyskać w przeciągu 1-2 miesięcy od złożenia pozwu.
Oczywiście ma to swoje logiczne uzasadnienie, ponieważ alimenty to środki, które mają służyć przede wszystkim zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych osoby uprawnionej. Oczekiwanie z egzekucją na prawomocność wyroku (niekiedy postępowanie dwuinstancyjne może trwać nawet kilka lat) narażałoby dzieci bądź inne osoby uprawnione do alimentów na niemożność zaspokojenia swoich elementarnych potrzeb przez cały czas trwania procesu.
Co jednak w sytuacji, gdy nieprawomocne orzeczenie Sądu zostało następnie zmienione przez Sąd II instancji, a komornik rozpoczął już wcześniej jego egzekucję? Na to pytanie odpowiem w kolejnym wpisie na moim blogu.