Czy prawa majątkowe wynikające z faktu bycia wspólnikiem spółki cywilnej wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków czy może to majątek osobisty małżonka-wspólnika? Co ze środkami, które zostały wpłacone z majątku wspólnego małżonków i stanowiły wkład finansowy na rzecz spółki jednego z nich?
Jednym z wyjątków od zasady wspólności ustawowej małżonków są prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom. Chodzi tutaj m.in. prawa majątkowe wynikające ze stosunku spółki cywilnej. To jeden z najczęściej spotykanych przypadków dotyczących tego przepisu, dlatego na nim się w tym miejscu skoncentruję.
Prawa „spółkowe” a majątek wspólny małżonków
Treść wspomnianego wyżej przepisu przesądza, że tzw. „prawa spółkowe” – zarówno te organizacyjne (np. prawo zarządu), jak i majątkowe (np. roszczenie o zapłatę) należą do majątku osobistego małżonka będącego wspólnikiem. Dzieje się tak niezależnie od tego, z jakiego majątku prawa w spółce zostały nabyte. Wynika to z charakteru spółki, która tworzy tzw. współwłasność łączną, a zatem nie można w niej wyodrębnić udziałów. Co do zasady więc jej majątek przed dokonaniem podziału jest nienaruszalny dla podmiotów zewnętrznych.
Ten przepis jest wyrazem poszanowania przez ustawodawcę pewnej autonomii spółki. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego w skład majątku wspólnego małżonków nie wejdzie zatem żadna wierzytelność związana z majątkiem spółki, jaki otrzyma małżonek-wspólnik po rozwiązaniu i likwidacji spółki. Niemniej jednak jeśli wkład majątkowy do tej spółki został poczyniony z majątku wspólnego małżonków, to wtedy małżonkowi, który nie jest wspólnikiem, przysługuje roszczenie o zwrot połowy wkładu jako jego nakładu na majątek osobisty drugiego małżonka.
„Wierzytelność z tytułu pokrycia wkładu jednego z małżonków w spółce cywilnej ze środków należących do majątku wspólnego podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 k.r.o., stosowanego w drodze analogii”. (Uchwała Sądu Najwyższego z 15 września 2004 r., III CZP 46/2004)
Zysk spółki a majątek wspólny małżonków
Warto jeszcze zwrócić uwagę, że zysk przysługujący małżonkowi-wspólnikowi spółki, który został już przez niego pobrany – wejdzie w skład majątku wspólnego. Jest to bowiem dochód z innej działalności zarobkowej, który jest objęty wspólnością ustawową. Decydujące będzie tutaj zatem to czy doszło do faktycznego pobrania tego zysku. Dopóki do niego nie dojdzie, to będziemy mówić jedynie o wierzytelności dotyczącej zysku, a to już należy uznać za majątek osobisty.
Więcej na ten temat napiszę jeszcze we wpisie dotyczącym kwestii różnicy między pobranym wynagrodzeniem za pracę a wierzytelnością o to wynagrodzenie. Wkrótce będzie można przeczytać o tym na moim blogu.