Pewną specyficzną grupą uprawnień są prawa autorskie twórcy do jego utworu. Czy te uprawnienia wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków czy stanowią majątek osobisty jednego z nich? Co w przypadku gdy autor pobiera wynagrodzenie za swoje utwory – czy jest ono objęte majątkiem wspólnym?
Już z samego wstępu widać, że prawa autorskie możemy podzielić na prawa osobiste i majątkowe. Czym innym jest bowiem prawo do bycia uznanym za autora jakiegoś dzieła (osobiste), a czym innym jest prawo do pobierania za ten utwór wynagrodzenia (majątkowe). W tym pierwszym przypadku mamy do czynienia z prawem niezbywalnym. Ten kto stworzył jakiś utwór, zawsze będzie jego autorem i tego nie da się zmienić.
Osobiste prawa autorskie
Dotyczy to również relacji małżeńskich. Trudno byłoby bowiem przyjmować, że skoro pisarz napisał książkę, a pozostawał wówczas w związku małżeńskim, to autorami książki są oboje małżonkowie. Brzmi to absurdalnie i oczywiście prawo wyklucza taką możliwość. Autor w takim przypadku jest jeden i jest nim osoba, która stworzyła utwór (twórca).
Majątkowe prawa autorskie
Inaczej rzecz wygląda natomiast gdy mówimy o majątkowych prawach autorskich, czyli do praw polegających na czerpaniu korzyści majątkowych z utworu. Te prawa zdecydowanie są już przedmiotem obrotu i można przenosić je na inne osoby. W praktyce obecnie na bardzo szeroką skalę spotyka się umowy przenoszące majątkowe prawa autorskie na inne podmioty za stosownym wynagrodzeniem. Uprawnionym z tytułu majątkowych praw autorskich nie musi być więc zawsze twórca.
Powracając ponownie do sytuacji małżonków, tym razem w przypadku majątkowych praw autorskich – małżonek będący autorem może samodzielnie (bez zgody drugiego małżonka) zarządzać tymi prawami tj. decydować o ich przeniesieniu, udzieleniu licencji itd. Samodzielny zarząd i możliwość rozporządzania tymi prawami zostały przyznane na mocy ustawy o prawie autorskim i w tym zakresie są to przepisy szczególne względem Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Małżonek autora nie ma więc możliwości wyrażenia sprzeciwu jak w przypadku innych czynności wynikających z KRiO.
Niemniej jednak, muszę zaznaczyć, że jeśli małżonek-autor pobierze jakaś korzyść majątkową z tytułu wykonania utworu czy przeniesienia praw autorskich, to wówczas tę korzyść traktuje się jako dochód małżonka wchodzący w skład majątku wspólnego małżonków. Nie może bowiem być tak, że np. pisarz z tytułu swojej działalności zawodowej jest uprzywilejowany względem swojego małżonka i nie musi dzielić się z nim swoim wynagrodzeniem za pracę. Musi być tutaj zachowana równowaga i obecne przepisy ją zapewniają.
Na koniec podkreślam więc jeszcze raz, że wyjątek dotyczący przynależności praw autorskich do majątku osobistego autora dotyczy osobistych praw autorskich (prawa do bycia uważanym za twórcę), a nie majątkowych praw autorskich, które mimo samodzielnego zarządu małżonka-autora należy traktować raczej jako wynagrodzenie za pracę czy dochód z innej działalności – wchodzący w skład majątku wspólnego małżonków.