Jeden z małżonków dokonał szybkiej pożyczki w banku. Drugi małżonek nic o tym nie wiedział, a bank uznał, że jeden z małżonków daje wystarczające zabezpieczenie tej pożyczki i ma zdolność kredytową.
Czy taka umowa pożyczki jest skuteczna i z jakich środków bank może egzekwować dług?
Umowa pożyczki będzie skuteczna, chyba że dotyczy jednocześnie jednej z czynności wymienionych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, do których konieczna jest zgoda obojga małżonków (np. obciążenie nieruchomości). Te czynności zostały wymienione w jednym z moich poprzednich tekstów, dlatego w tym miejscu odsyłam do tego wpisu.
Skoro zatem doszło do zawarcia skutecznej umowy pożyczki, to musimy się zastanowić kto będzie odpowiadał za jej spłatę? Czy będą to oboje małżonkowie czy tylko jeden z nich – ten, który zaciągnął pożyczkę? Nie budzi wątpliwości, że jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, to wierzyciel (np. bank) może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.
Egzekucja z majątku wspólnego czy osobistego?
Wierzyciel powinien jednak w takim przypadku udowodnić, że do zaciągnięcia pożyczki doszło za zgodą drugiego małżonka, przedstawiając dokument urzędowy lub prywatny w tym zakresie. Jeśli wierzyciel tego nie zrobi, to Sąd nie rozszerzy ewentualnej klauzuli wykonalności na drugiego małżonka. Sytuacja będzie wtedy wyglądała identycznie jak gdyby małżonek zaciągnął pożyczkę bez zgody drugiego małżonka. Oznacza to, że egzekucja będzie możliwa wyłącznie z:
I. majątku osobistego dłużnika;
II. z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej;
III. z korzyści uzyskanych z praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy – dotyczących dłużnika;
IV. z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa dłużnika – jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Bank lub inny wierzyciel może jeszcze próbować bronić się argumentem, że pożyczka była przeznaczona na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny (np. kupno wyżywienia, odzieży, opłacenie czynszu czy innych bieżących kosztów utrzymania rodziny itd.). Wówczas odpowiedzialność za spłatę ciążyłaby na obojgu małżonków i egzekucja byłaby możliwa także z majątku wspólnego. Wynika to z zasady, że oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Niemniej jednak, to bank powinien wykazać tę okoliczność poprzez stosowne dowody (np. wprowadzenie do umowy zapisu o celu pożyczki).
Przymusowa rozdzielność majątkowa
Banki (bądź inni wierzyciele) mają w ręce jeszcze jeden argument przeciwko małżonkom. Jeżeli dłużnikiem był tylko jeden z małżonków i zaciągnął pożyczkę bez zgody drugiego małżonka, to wierzyciel ma prawo żądać ustanowienia przez Sąd w odrębnym postępowaniu rozdzielności majątkowej między małżonkami, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Gdyby doszło do takiej sytuacji, to wierzyciel mógłby następnie prowadzić egzekucję z udziału majątkowego małżonka – dłużnika, a później również z przedmiotów przyznanych mu na własność.
Reasumując, generalnie małżonek nie odpowiada za długi zaciągnięte przez drugiego małżonka bez jego zgody. Niemniej jednak, przepisy dopuszczają pewne wyjątki od tej zasady i niekiedy możliwa jest egzekucja długu także z majątku wspólnego małżonków. Jeśli zatem masz wątpliwości co do rzetelności finansowej drugiego małżonka, to warto zastanowić się nad ustanowieniem ustroju rozdzielności majątkowej, aby zabezpieczyć swój osobisty interes.