Różnice zdań rodziców co do przyszłości dziecka są bardzo często spotykanym zjawiskiem. Mimo wszystko, zwykle udaje się wypracować jakiś kompromis. Co jednak w przypadku, gdy rodzice w żaden sposób nie są w stanie dojść do porozumienia? Dzisiaj trochę o postępowaniu sądowym dotyczącym rozstrzygnięcia w istotnych sprawach dziecka.
Zasada samodzielności rodziców
Zacznę od tego, że każde z rodziców jest uprawnione do wykonywania władzy rodzicielskiej i podejmowania decyzji w sprawach dziecka. Co do zasady – każde z rodziców może więc w bieżących sprawach działać w imieniu dziecka samodzielnie. To nasz punkt wyjścia. Teraz przejdźmy do odstępstw od tej reguły.
Po pierwsze, może być tak, że Sąd pozbawi jednego z rodziców władzy rodzicielskiej bądź ograniczy jego prawa w tym zakresie. W przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej rodzic traci uprawnienia do decydowania o losach dziecka i wówczas wszelkie decyzje podejmuje drugi rodzic, przy którym władza rodzicielska pozostała.
Natomiast w przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców, może on zwykle współdecydować o istotnych sprawach dziecka, a w pozostałym zakresie bieżące decyzje, bez obowiązku konsultacji, podejmuje drugi rodzic z pełnią władzy rodzicielskiej.
Po drugie, może dojść do sytuacji, kiedy oboje rodziców mają pełnię władzy rodzicielskiej (nikt nie ma ograniczonych praw), a między rodzicami doszło do konfliktu. Jeśli sprawa dotycząca dziecka ma charakter istotny, to wówczas decyzję może podjąć Sąd opiekuńczy. Ta decyzja jest ostateczna i rodzice muszą się do niej zastosować.
Co to są istotne sprawy dziecka?
W przepisach nie znajdziemy definicji „istotnych spraw dziecka”, niemniej jednak na podstawie praktyki sądowej można wyróżnić tutaj przykładowe zagadnienia takie jak: zdrowie (wybór sposobu leczenia czy lekarza), edukacja (wybór szkoły i kierunku kształcenia), ustalenie miejsca pobytu i zameldowania dziecka, zmiana nazwiska dziecka, wyrobienie paszportu dla dziecka i zgoda na wyjazd zagraniczny.
To dość standardowe wyliczenie, ale można wyobrazić sobie również inne istotne sprawy dziecka. Rodzice w razie konfliktu mają prawo domagać się ich rozstrzygnięcia przez Sąd. Słyszałem o przypadkach, kiedy rodzice zakładali w Sądzie sprawy o to, w jakiego rodzaju zajęciach ma uczestniczyć dziecko w wolnym czasie. Jeden z rodziców liczył na zajęcia sportowe, a drugi na bardziej naukowe. Ostatecznie ten dylemat musiał rozstrzygnąć Sąd opiekuńczy.
Rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka
Jak wygląda procedura rozstrzygania przez Sąd o istotnych sprawach dziecka? Zacząć trzeba od złożenia wniosku do Sądu opiekuńczego, w którym wskaże się na czym polega problem i jakiego rozstrzygnięcia rodzic się domaga. Opłata sądowa od takiego wniosku jest stała i wynosi 40 złotych.
Można powiedzieć, że jest to normalne postępowanie sądowe, w którym Sąd prowadzi postępowanie dowodowe, przesłuchuje strony, a następnie wydaje rozstrzygnięcie. Sąd będzie orzekał, mając na uwadze przede wszystkim dobro dziecka. Orzeczenie Sądu opiekuńczego zastępuje zgodę rodzica w przypadku, gdy była ona wymagana do danej czynności, a rodzic bezpodstawnie nie chciał jej udzielić.
Na koniec pozostaje jedynie zaapelować do rodziców o zdrowy rozsądek. Oczywiście zdaję sobie sprawę, że są przypadki kiedy uruchomienie tej procedury jest konieczne (np. w przypadku uzyskania paszportu dla dziecka). Niemniej jednak, gdy jest to możliwe – zawsze najlepszym rozwiązaniem dla dziecka jest kompromis rodziców.