Kiedy Sąd może zawiesić postępowanie rozwodowe? W procedurze cywilnej istnieje co najmniej kilka przepisów na ten temat, dlatego, żeby zachować pewną przejrzystość skoncentruję się dzisiaj głównie na jednej z przesłanek zawieszenia postępowania. Będzie to przesłanka szczególna, bo dotycząca wyłącznie spraw o rozwód. Zastanowię się też, jakie są skutki zawieszenia postępowania oraz jak ewentualnie się przed nim bronić.
Zacznę więc od wspomnianej „szczególnej” przesłanki dotyczącej tylko spraw rozwodowych. O jakiej przesłance mowa? Otóż, jeżeli sąd nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego, to ma obowiązek z urzędu zawiesić postępowanie. Od razu widać, że jest to zawieszenie niezależne od wniosków i woli stron. Choć oczywiście nie da się też ukryć, że stanowiska stron mogą mieć w tej kwestii istotne znaczenie… Jeśli bowiem jeden z małżonków kategorycznie zrezygnuje z dalszego pożycia i oświadczy to przed Sądem, to trudno przyjmować, że istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa.
Z drugiej strony, niekiedy oświadczenia stron nie idą w parze z rzeczywistymi czynami. Jeśli okaże się, że małżonkowie w rzeczywistości dalej kontynuują wspólne pożycie (np. utrzymują więź fizyczną bądź gospodarczą), to Sąd może nawet wbrew oświadczeniom stron zawiesić takie postępowanie rozwodowe. Zawieszenie i tak można by w takiej sytuacji uznać za „łagodną” formę działania Sądu, bo w takim wypadku możliwe byłoby przecież nawet oddalenie powództwa o rozwód z uwagi na brak trwałego i zupełnego rozkładu pożycia.
Istotne w przypadku zawieszenia postępowania na tej podstawie jest przede wszystkim to, czy można postawić pozytywną prognozę co do wznowienia wspólnego pożycia przez małżonków – zakładając, że skoro złożono pozew o rozwód, to doszło jednak do zupełnego rozkładu pożycia. Całokształt okoliczności sprawy ma umożliwić Sądowi dokonanie takiej oceny.
Przy czym zwrócę tutaj uwagę, że to, iż strony dalej zamieszkują razem wcale nie musi doprowadzić do zawieszenia postępowania czy nawet oddalenia powództwa o rozwód. Wszystko zależy wówczas od pozostałych okoliczności, a potwierdza to jedno z orzeczeń Sądu Najwyższego:
„Fakt, że strony zamieszkują w jednym lokalu, nie może stanowić wyłącznej podstawy do nabrania przez sąd przekonania o istnieniu widoków na utrzymanie wspólnoty małżeńskiej między stronami, uzasadniających zawieszenie postępowania”. (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21.8.1951 r., C 752/51)
Skutki zawieszenia postępowania o rozwód
Jakie są konsekwencje zawieszenia postępowania rozwodowego? Przede wszystkim prowadzi to oczywiście, do znaczącego przedłużenia sprawy. Podjęcie postępowania może nastąpić bowiem nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy od dnia zawieszenia postępowania. Podjęcie może nastąpić na wniosek jednej ze stron. Co bardzo istotne – jeśli żadna ze stron nie złoży takiego wniosku w ciągu jednego roku od dnia zawieszenia, to wówczas Sąd umorzy postępowanie o rozwód.
Do zawieszenia postępowania na podstawie tej przesłanki może dojść tylko jeden raz w toku całej sprawy. Jeśli więc dojdzie do podjęcia postępowania, to Sąd już drugi raz nie będzie mógł z urzędu zawiesić sprawy, nawet jeśli ponownie poweźmie przekonanie, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżonków. W takiej sytuacji Sądowi pozostanie już tylko oddalenie powództwa bądź orzeczenie rozwodu, jeśli jednak uzna, że rozkład pożycia można już uznać za trwały.
Kiedy Sąd zawiesi proces o rozwód? Jak się bronić?
Na postanowienie o zawieszeniu postępowania, stronom przysługuje zażalenie. Trzeba jednak dobrze się zastanowić, czy „opłaca się” je składać. Zażalenie rozpatrywać będzie sąd apelacyjny, co na pewno nie sprzyja przyspieszeniu procesu z uwagi na nieco dłuższy czas oczekiwania na decyzję w tych sądach.
Może się więc niekiedy okazać, że szybszą drogą będzie mimo wszystko złożenie wniosku o podjęcie postępowania po trzech miesiącach od jego zawieszenia. Sąd rozpoznający sprawę ma wówczas obowiązek podjęcia postępowania na skutek takiego wniosku. Poza tym, Sąd nie będzie już mógł zawiesić postępowania z tej samej przyczyny drugi raz, o czym wspominałem powyżej.
Na koniec zaznaczę jeszcze, że w procedurze cywilnej istnieją także inne przesłanki zawieszenia postępowania, w tym także na zgodny wniosek stron, ale z uwagi na obszerność tego zagadnienia, nie będę omawiał go w dzisiejszym wpisie. Pamiętaj jednak przede wszystkim o tym, że w sprawie o rozwód Sąd może zawiesić postępowanie „sam” z urzędu (jeśli zajdzie przesłanka istnienia widoków na przyszłość małżeństwa), jak również na zgodny wniosek rozwodzących się małżonków.