Może się zdarzyć, że jeden z małżonków jeszcze przed ślubem zgromadził na swoim koncie znaczną sumę pieniędzy albo był właścicielem wartościowego przedmiotu (np. samochodu). Czy taki przedmiot wskutek zawarcia małżeństwa wejdzie do majątku wspólnego małżonków czy nadal będzie stanowił majątek osobisty jednego z nich?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy jednoznacznie przesądza tę kwestie i stwierdza, że przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (czyli przed zawarciem związku małżeńskiego) należą do majątku osobistego małżonka, którego dotyczą. Wynika to również z zasady, że majątek wspólny małżonków powstaje dopiero od chwili powstania ustroju wspólności majątkowej (zawarcia małżeństwa). Wszystko natomiast co zostało nabyte wcześniej, pozostaje wyłącznie w rękach dotychczasowego właściciela.
Oczywiście mówię tutaj o zasadach ustawowych, bo każde małżeństwo może zawrzeć sobie odrębną umowę majątkową małżeńską i uregulować tę kwestię w inny sposób. Generalnie jednak znaczna większość małżeństw takich umów nie zawiera i przyjmuje w całości stosowanie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Domniemanie wspólności rzeczy małżonków
Teoria nie zawsze jednak przekłada się na praktykę. Choć oczywiście nie ma najmniejszych wątpliwości, że przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa wchodzą w skład majątku osobistego, to jednak wykazanie tej okoliczności przed Sądem wcale nie jest takie łatwe. Pamiętajmy o ogólnym domniemaniu, które stanowi, że wszystkie przedmioty nabyte w trakcie trwania małżeństwa wchodzą w skład majątku wspólnego.
A zatem jeśli małżonek twierdzi, że jest inaczej i jakiś przedmiot wchodzi wyłącznie w skład jego majątku osobistego, to właśnie na nim spoczywa ciężar dowodu. Potwierdzenie tych słów znajduje się również w jednolitym w tej kwestii orzecznictwie Sądu Najwyższego:
„Art. 32 § 1 KRO stwarza domniemanie przynależności do dorobku przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przynależność powyższych przedmiotów do majątku odrębnego obowiązany jest udowodnić zainteresowany małżonek (były małżonek).” (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11.09.1998r., I CKN 830/97)
Oznacza, to że taki małżonek musi przedstawić dowody, które przekonają Sąd, że do nabycia przedmiotu rzeczywiście doszło przed zawarciem związku małżeńskiego, a zatem że dochodzi tutaj do wyjątku od ogólnej zasady. O ile w przypadku innych wyjątków – dziedziczenia czy darowizny nie jest to może bardzo trudne (można przedłożyć postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku czy umowę darowizny), to w przypadku nabycia przedmiotów przed zawarciem związku małżeńskiego często pojawiają się wątpliwości.
Dlaczego tak jest? Bo przykładowo środki pieniężne często są mieszane przez małżonków – majątek osobisty z majątkiem wspólnym. Jeśli małżonek nie miał osobnego konta przed ślubem, na którym nadal spoczywają wyłącznie jego osobiste środki, to ma bardzo małe szanse na udowodnienie, że określone pieniądze nabył przed ślubem i należą tylko do niego. Pieniądze nie są rzeczą konkretnie oznaczoną i w takim przypadku Sądy często stosują po prostu domniemanie wspólności, chyba że pojawią się niezbite dowody ze strony przeciwnej.
W postępowaniu dowodowym nieco łatwiej (choć wcale nie łatwo) może być z przedmiotami materialnymi. Jeśli małżonek nabył samochód przed zawarciem związku małżeńskiego, to jest szansa, że pozostanie po tym jakiś ślad np. umowa sprzedaży czy potwierdzenie rejestracji samochodu w określonej dacie. W takich sytuacjach może udać się przeprowadzić skuteczny dowód, który przekona Sąd, aby uznał przedmiot za majątek osobisty małżonka.
Jak więc widać sam przepis jest jednoznaczny, ale w praktyce przy wykazywaniu tej okoliczności mogą pojawić się trudności dowodowe. Jeśli chcesz zabezpieczyć swój majątek osobisty, to powinieneś pomyśleć o tym wcześniej niż przy samym postępowaniu o podział majątku wspólnego.