W poprzednim artykule opisywałem w jaki sposób i kiedy należy wnieść apelację do Sądu w sprawie o rozwód. Zaznaczyłem jednocześnie, że istnieją pewne odrębności, jeśli chodzi o postępowanie apelacyjne o rozwód i dotyczą m.in. kwestii prawomocności wyroku. Dzisiaj rozwinę ten wątek.
Kiedy zatem możemy mówić, że małżeństwo przestało istnieć już po wyroku Sądu I instancji (pomimo wniesienia apelacji w sprawie), a kiedy musimy poczekać na wyrok Sądu II instancji?
Zacznę od tego, że każde orzeczenie Sądu I instancji z natury rzeczy jest nieprawomocne, dopóki nie upłynie termin do wniesienia środka zaskarżenia. Jest to konsekwencja zasady dwuinstancyjności, która została wyrażona w Konstytucji RP. A zatem niezależnie od tego czy usłyszysz na sali sądowej korzystny dla siebie wyrok czy też nie – pamiętaj, że I instancja to dopiero pierwsza połowa meczu.
Druga połowa rozgrywać się będzie przed Sądem wyższego rzędu w II instancji. I tak jak wynik meczu do przerwy nie wywołuje jeszcze żadnych skutków (nikt nie może dopisać sobie punktów przed ostatnim gwizdkiem sędziego), tak samo orzeczenie Sądu I instancji dopóki jest nieprawomocne – nie wywołuje żadnych skutków prawnych. A zatem egzekucja takiego wyroku co do zasady jest niemożliwa. Oczywiście są pewne wyjątki dotyczące zabezpieczenia, rygoru natychmiastowej wykonalności dotyczącego np. alimentów, ale skoncentrujmy się na razie na najprostszej sytuacji, gdzie takich dodatkowych postanowień nie ma.
Kiedy małżeństwo przestaje istnieć?
Nie ulega bowiem żadnej wątpliwości, że gdy któryś z małżonków złożył apelację i zaskarżył wyrok w całości, to małżeństwo nadal trwa. Dotyczy to wszelkich konsekwencji, w tym także finansowych – w dalszym ciągu obowiązuje ustrój wspólności majątkowej (chyba, że już wcześniej umową bądź orzeczeniem Sądu została wprowadzona rozdzielność majątkowa). Dopiero bowiem dzień uprawomocnienia się orzeczenia rozwodowego jest pierwszym dniem, w którym małżeństwo przestaje istnieć.
Jednak w wyroku rozwodowym Sąd ustala co najmniej kilka zagadnień: zasadność samego rozwodu i winę za rozkład pożycia; władzę rodzicielską; alimenty na dzieci i ewentualnie małżonka; kontakty z dziećmi; sposób korzystania ze wspólnego mieszkania; niekiedy także podział majątku wspólnego albo eksmisję jednego z małżonków. Może się więc zdarzyć, że wyrok zostanie zaskarżony jedynie w części.
Jeśli ktoś skarży wszystkie postanowienia, to sprawa jest oczywista – żaden punkt wyroku się nie uprawomocnił. Co natomiast w przypadku, gdy ktoś zaskarżył tylko niektóre punkty wyroku, a z innymi się zgadza? Czy wyrok rozwodowy może uprawomocnić się częściowo? Odpowiedź brzmi: to zależy.
Zasada integralności wyroku rozwodowego
Jeżeli w apelacji zaskarżony został punkt pierwszy wyroku dotyczący samego rozwodu i winy, to przyjmuje się, że wyrok został zaskarżony w całości i żaden punkt wyroku nie mógł się uprawomocnić (nawet jeśli nie był osobno zaskarżony). Zmiana punktu pierwszego wyroku mogłaby bowiem pociągnąć za sobą zmianę pozostałych punktów, a to wyklucza ich prawomocność. Wynika to z tzw. zasady integralności wyroku rozwodowego. Sąd II instancji zobowiązany jest wówczas z urzędu zbadać wszystkie kwestie dotyczące rozkładu pożycia małżonków i skontrolować kompleksowo wyrok Sądu I instancji.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku, gdy apelacja dotyczy wyłącznie wysokości alimentów albo sposobu korzystania z mieszkania bądź podziału majątku wspólnego. Wówczas pozostałe punkty wyroku, w tym orzeczenie o rozwodzie, uprawomocniają się wraz z upływem terminu do ich zaskarżenia. W świetle prawa małżonkowie są wówczas rozwiedzeni już po postępowaniu przed Sądem I instancji (z chwilą uprawomocnia się tej części wyroku), a Sąd II instancji kontroluje jedynie zaskarżone punkty orzeczenia.
To nie jedyna istotna cecha postępowania apelacyjnego w sprawie o rozwód. O kolejnej ważnej różnicy dowiesz się z następnego wpisu.
O tym, czy i dlaczego warto mieć adwokata w sprawie o rozwód, przeczytasz tutaj: Dlaczego warto mieć adwokata w sprawie o rozwód?