Zasada jest taka, że rodzice powinni wskazać nazwisko ich dziecka przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, składając w tym zakresie zgodne oświadczenia. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich bądź połączyć ich oba nazwiska.
Co się jednak dzieje, gdy między rodzicami nie ma zgody albo jeden z rodziców jest nieznany?
Brak zgody rodziców a nazwisko dziecka
Jeżeli rodzice nie złożyli żadnego oświadczenia dotyczącego nazwiska dziecka, to wówczas będzie ono nosić nazwisko składające się z dwóch członów: nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca.
Co ciekawe, wbrew powszechnej opinii rozwód wcale nie musi wpływać na zmianę nazwiska dziecka. Małżonek rozwiedziony może w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, złożyć przez kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska. Ta zasada nie dotyczy jednak dzieci, których nazwisko pozostaje co do zasady bez zmian.
Zezwolenie Sądu na zmianę nazwiska dziecka
Jeśli któryś z małżonków chce zmienić nazwisko dziecka po rozwodzie to musi uzyskać zgodę drugiego z rodziców (chyba że został on pozbawiony władzy rodzicielskiej) albo zastępczą zgodę Sądu opiekuńczego. Prawomocne orzeczenie Sądu w tym zakresie zastępuje bowiem zezwolenie rodzica sprzeciwiającego się.
Należy jednak pamiętać, że Sąd będzie kierował się przede wszystkim dobrem dziecka, czyli np. tym czy zmiana nazwiska nie wpłynie negatywnie na jego psychikę. Dodatkowo trzeba zwrócić uwagę, że jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, to do zmiany nazwiska potrzebna jest także jego zgoda.
Ponadto, zezwolenie Sądu nie powoduje automatycznie samej zmiany nazwiska dziecka. Trzeba w tym celu uruchomić jeszcze procedurę administracyjną, a zatem złożyć wniosek o zmianę nazwiska do właściwego kierownika urzędu stanu cywilnego. Do wniosku należy jeszcze dołączyć odpis aktu urodzenia dziecka, odpis aktu małżeństwa, a także inne dokumenty, które mogłyby ewentualnie uzasadniać zmianę nazwiska. Zgodnie z ustawą o zmianie nazwiska, taka zmiana może nastąpić tylko z ważnych powodów i to kierownik urzędu stanu cywilnego oceni czy takie powody zachodzą.
W sytuacjach natomiast gdy ojciec dziecka nie jest znany, dziecko będzie zawsze nosiło nazwisko matki. W razie uznania ojcostwa zasady są takie same jak powyżej. A zatem w pierwszej kolejności patrzy się na zgodne stanowisko rodziców, a w razie jego braku dziecko nosi podwójne nazwisko. Podobnie rzecz wygląda w przypadku sądowego ustalenia ojcostwa, kiedy to w razie braku porozumienia rodziców Sąd w swoim orzeczeniu ustala nazwisko dziecka, łącząc przeważnie obok siebie nazwiska rodziców.