Jeden z małżonków pracuje na etacie, a drugi prowadzi własną działalność gospodarczą. Oboje pracują oczywiście na majątek wspólny małżeństwa. Z czasem jednak firma, której właścicielem jest drugi małżonek, zaczyna mieć kłopoty finansowe i popada w długi. Małżonek przestaje płacić za siebie składki ZUS i ma zaległości podatkowe w Urzędzie Skarbowym. Czy te instytucje mogą egzekwować długi względem jednego małżonka z majątku wspólnego obojga małżonków?
Zacznę od przypomnienia mojego ostatniego wpisu dotyczącego zobowiązań majątkowych małżonków. Patrząc na ogólne zasady mogłoby się wydawać, że sytuacja małżonka dłużnika nie jest najgorsza, jeśli tylko nie wyraził on zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez swojego współmałżonka. Wówczas egzekucja nie powinna dotknąć majątku wspólnego. Oczywiście teoretycznie istnieje jeszcze możliwość ustanowienia przymusowego ustroju rozdzielności majątkowej, a nawet podziału majątku na wniosek wierzyciela małżonka, ale ta skomplikowana procedura zajmuje sporo czasu i wierzyciele często z niej rezygnują.
Długi w US i ZUS a sytuacja małżonków
Nie chciałbym jednak tutaj powtarzać moich poprzednich wpisów, dlatego dzisiaj skoncentruję się wyłącznie na długach w Urzędzie Skarbowym i Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Dlaczego to ma istotne znaczenie? Po pierwsze dlatego, że w przypadku prowadzenia własnej działalności gospodarczej przedsiębiorcom zdarzają się zaległości finansowe w tych instytucjach. A po drugie dlatego, że rozliczenia z tymi podmiotami wiążą się z pewnymi odrębnościami w stosunku do „normalnych” zasad odpowiedzialności małżonków.
I właśnie do tych odrębności teraz przejdę. Można bowiem powiedzieć, że US i ZUS mają pozycję nieco bardziej uprzywilejowaną od innych wierzycieli. Wynika to z przepisów Ordynacji Podatkowej, które przewidują, że odpowiedzialność podatnika (bądź płatnika składek) obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. A zatem US i ZUS mogą zaspokoić się z majątku wspólnego małżonków, nawet jeśli ich dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków.
W związku z tym US i ZUS nie muszą wykazywać, że drugi małżonek wiedział o zobowiązaniach podatkowych i płatniczych swojego współmałżonka. Do prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego przez US i ZUS tym bardziej nie jest potrzebny więc podział majątku wspólnego czy wcześniejsze wprowadzenie przymusowej rozdzielności majątkowej.
Długi w US i ZUS a rozdzielność majątkowa
Czy można ratować swoją sytuację poprzez późniejsze wprowadzenie ustroju rozdzielności majątkowej? Nikt nie zabrania ustanowienia takiego ustroju między małżonkami, ale nic to nie zmieni, jeśli chodzi o długi powstałe przed wprowadzeniem rozdzielności majątkowej.
Ordynacja Podatkowa jednoznacznie stwierdza, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem zawarcia umowy dot. ustania ustroju wspólności majątkowej bądź orzeczenia sądowego w tym zakresie. W przypadku tych zobowiązań odpowiedzialność małżonków pozostanie więc taka sama jak przed zmianą majątkowego ustroju małżeńskiego, czyli egzekucja będzie możliwa także z majątku wspólnego.
Jak zatem widać, jeśli chodzi o zobowiązania dotyczące US i ZUS bezpieczny pozostaje jedynie majątek osobisty małżonka dłużnika. Natomiast z majątku wspólnego oraz majątku osobistego dłużnika, te instytucje państwowe mogą prowadzić egzekucję wierzytelności. Warto o tym pamiętać, bo to pewien wyjątek od ogólnych zasad odpowiedzialności majątkowej małżonków określonych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Co więc można zrobić?
Warto już wcześniej zadbać o swoje interesy i pomyśleć nad wprowadzeniem ustroju rozdzielności majątkowej w swoim małżeństwie, zwłaszcza gdy widzisz, że Twój małżonek zamierza prowadzić ryzykowne interesy. Pamiętaj, że możesz to zrobić nawet wbrew zgody małżonka, w drodze postępowania sądowego, jeśli zajdą ku temu stosowne przesłanki.