Przejdź do treści

Czy można zrzec się ojcostwa?

Zdarzają się w życiu sytuacje, że ojciec dziecka chciałby zrzec się swojego ojcostwa. Powody takiego pragnienia mogą być różne, a dla przykładu podam chęć uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego. Niekiedy to z kolei matka dziecka chciałaby, aby z uwagi na zaniedbanie licznych obowiązków rodzicielskich ojciec dziecka przestał być w świetle prawa uważany za ojca i domaga się od niego zrzeczenia się ojcostwa.

W tym wpisie postaram się uporządkować instytucje prawne, które niekiedy potocznie nazywane są „zrzeczeniem się ojcostwa”.

Zaprzeczenie ojcostwa

Jeśli natomiast mężczyzna rzeczywiście nie jest ojcem dziecka, a został za takiego uznany albo wskutek domniemania, że mąż matki jest ojcem dziecka albo wskutek uznania ojcostwa  przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (które okazało się nieprawdziwe), to wówczas ma on możliwość zakwestionowania błędnego stwierdzenia znajdującego się w aktach stanu cywilnego.

Jaka to możliwość? Jeśli mężczyzna chce podważyć domniemanie ojcostwa wynikające z faktu małżeństwa z matką dziecka, to powinien złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa. W razie takiego powództwa w toku postępowania sądowego zostanie ustalone czy mąż matki dziecka naprawdę jest jego biologicznym ojcem. Sąd przeprowadzi w tym zakresie potrzebne dowody, w tym w szczególności badanie DNA, które często ma decydujące znaczenie w tej kwestii. Przy czym trzeba tutaj pamiętać o wiążącym terminie tj. 6 miesięcy od dnia, w którym mężczyzna dowiedział się o narodzinach dziecka przez jego żonę. Po tym terminie wystąpienie z powództwem nie będzie już możliwe.

Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

Podobnie sytuacja wygląda w przypadku, gdyby mężczyzna chciał zakwestionować swoje uznanie ojcostwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, które okazało się nieprawdziwe. Postępowanie sądowe o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa będzie wyglądać analogicznie jak w przypadku zaprzeczenia ojcostwa, natomiast termin na wytoczenie takiego powództwa to sześć miesięcy od dnia, w którym mężczyzna dowiedział się, że uznane przez niego dziecko nie pochodzi od niego.

Jeśli Sąd uzna któreś z tych dwóch powództw za zasadne, to wówczas dojdzie do całkowitego zerwania więzi pokrewieństwa między mężczyzną dotychczas uznawanym za ojca a dzieckiem. Ustanie zatem władza rodzicielska, obowiązek alimentacyjny i nie dojdzie do dziedziczenia ustawowego między tymi stronami. Wyroki Sądu w tych sprawach mają skutek z mocą wsteczną, a zatem uznaje się, że dany mężczyzna w rzeczywistości nigdy nie był ojcem danego dziecka.

Na marginesie zaznaczę, że matka dziecka również może wystąpić z wyżej wymienionymi powództwami, jeśli będzie wiedziała, że mężczyzna wpisany w akcie urodzenia nie jest w rzeczywistości ojcem dziecka.

Termin na wytoczenie takiego powództwa przez matkę to: w przypadku zaprzeczenia ojcostwa- sześć miesięcy od narodzin dziecka, a w przypadku ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa – sześć miesięcy od dnia, w którym matka dowiedziała się, że uznane przez ojca dziecko nie pochodzi od niego. Istotne jest to, że po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości nie jest możliwe wytoczenie w/w powództw zarówno przez ojca, jak i matkę. Jedynym uprawnionym podmiotem do wytoczenia tych powództw jest wówczas samo dziecko – w terminie 3-letnim od osiągnięcia pełnoletniości.

Ustalenie ojcostwa a władza rodzicielska

Na samym końcu odniosę się jeszcze do początku wpisu – co jeśli matka uważa, że ojciec nie wywiązuje się ze swoich obowiązków rodzicielskich i chciałaby go za to niejako ukarać? Wykluczone są wspomniane wyżej postępowania sądowe, bo one dotyczą wyłącznie kwestii ustalenia osoby biologicznego ojca dziecka. Możliwe natomiast w takich okolicznościach byłoby postępowanie o pozbawienie ojca władzy rodzicielskiej.

W rezultacie takiej sprawy mężczyzna pozostałby oczywiście ojcem dziecka z wszelkimi tego konsekwencjami (obowiązkiem alimentacyjnym), natomiast nie mógłby już decydować o sprawach dziecka. Wcześniej należałoby jednak wykazać przed Sądem spełnienie przesłanek niezbędnych do pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej.

Na boku pozostawiam zagadnienie dotyczące procedury adopcyjnej, bo to zbyt obszerny temat, aby poruszyć go w tym wpisie. Być może przygotuję kiedyś o tym osobny artykuł.

Dodaj komentarz

2024 Kancelaria Adwokacka Maciej Rodacki w Krakowie. Realizacja: Michał Ziółkowski.